Olsztyn (Warmia i Mazury)

Po II wojnie światowej pionierem kajakarstwa na Warmii i Mazurach był Zdzisław Łosicki, który w l951 roku w klubie „Ogniwo” założył sekcję turystyczną. W dwa lata później sekcję wyczynową w Ostródzie chciał założyć Adam Feczko, ale próba spaliła na panewce z braku sprzętu przede wszystkim. Wreszcie w sierpniu l954 roku kolejna próba zakończyła się powodzeniem. W Ośrodku Sportów Wodnych Ligi Przyjaciół Żołnierza (LPŻ) założył ją Marian Rapacki. Miała własna bazę, instruktora i sprzęt kupiony przez Zarząd Główny. Również w l954 na jeziorze Krzywym w Olsztynie roku rozegrano mistrzostwa Polski seniorów i juniorów, które spowodowały wzrost zainteresowania dyscypliną. W l955 roku powstała druga w regionie sekcja, w klubie „Ogniwo”, który wkrótce potem zmienił nazwę na „Sparta” aż wreszcie na Olsztyński Klub Sportów Wodnych, protoplastę Olsztyńskiego Klubu Sportowego. Jej założycielem był niezmordowany działacz Zdzisław Łosicki.
W 1955 roku utworzona została Sekcja Kajakowa przy Wojewódzkiej Komisji Kultury Fizycznej, z której wywodzi się Okręgowy Związek Kajakowy. Pierwszym jej przewodniczącym został Marian Rapacki. Miała czym administrować, bo w Olsztynie istniała już trzecia sekcja („Zryw”) a także „Start” w Giżycku, SKS Giżycko, SKS Szczytno i LPŻ w Ostródzie.
Reorganizacja sportu polskiego w l958 roku sprawiła, że w miejsce sekcji powołano Delegaturę Polskiego Związku Kajakowego, która istniała aż do l965 roku. Zarządem Delegatury kierował Marian Rapacki a po nim Jan Durski. Kolejna reorganizacja, dokonana w l966 roku sprawiła, że powstał Okręgowy Związek Kajakowy, a jego pierwszym prezesem został Jan Żychniewicz. W tym czasie Olsztyn był gospodarzem wielu centralnych imprez, z których wymienić trzeba mistrzostwa kraju w l960 roku, mecz międzypaństwowy Polska –Węgry w l963, Centralną Spartakiadę Seniorów oraz I Igrzyska Młodzieży Szkolnej.
Niestety, potem na długie, długie lata Olsztyn zniknął z mapy organizatorów wielkich krajowych imprez, aż do 200 roku, gdy udało się sprawnie przeprowadzić długodystansowe mistrzostwa Polski, by powtórzyć je w 2005 roku. Kolejnym prezesem OZK został Stanisław Grajżul. Funkcję tę pełnili również Jan Durski, Edward Gulbiński, Tadeusz Nowak i Janusz Milewski.
Pierwszy medal w krajowej rywalizacji dla Warmii i Mazur wywalczył Henryk Wojnicz w l960 roku. Pierwszymi olimpijczykami z tego regionu byli Andrzej Gronowicz i Jan Żukowski, którzy w igrzyskach w Monachium w l972 roku dotarli do półfinału. Pierwszy medal mistrzostw świata (brązowy) wywalczył Andrzej Gronowicz, w dwójce kanadyjce z Jerzym Oparą w l973. On także przywiózł pierwszy medal olimpijski (srebrny) z Montrealu w l976 roku. Na następny zdobyty przez olsztyńskiego sportowca trzeba było czekać aż 24 lata. Adam Seroczyński wywalczył brązowy medal w czwórce w Sydney w 2000 roku. Najlepszymi zawodnikami w historii rodem z Warmii i Mazur byli Andrzej Gronowicz, Paweł Baraszkiewicz, Jerzy Dunajski, Adam Seroczyński, Andrzej Sołoducha, Kazimierz Nikin w XX wieku a od początku XXI wieku Tomasz Mendelski, Roman Rynkiewicz, Tomasz Górski i Arkadiusz Toński. Do grona wybitnych trenerów trzeba zaliczyć Mariana Rapackiego, Henryka Reka, Wacława Sklinsmonta, Kazimierza Nikina, Bibianę Sendrowską i Zenona Szeszkowskiego
Wiodącą rolę regionie odgrywała najważniejsza sekcja w Olsztynie, która w l958 roku po raz czwarty zmieniła nazwę, stając się częścią założonego w l945 roku Olsztyńskiego Klubu Sportowego. W niej wychował najwięcej czołowych zawodników kraju, w jej barwach wiedzę zdobywali tacy szkoleniowcy jak Wacław Sklinsmont czy Kazimierz Nikin, będący wcześniej zawodnikami klubu. Jego kajakarską świetność zbudował Marian Rapacki, który pracował w klubie przez 18 lat, od l954 roku do l971. Przez wiele lat był klubem zakładowym, najpierw pod nazwą OKS-OZOS, potem Stomil, wreszcie znów OKS Olsztyn. Po odejściu Mariana Rapackiego, który został kierownikiem wyszkolenia w Polskim Związku Kajakowym, funkcję pierwszego szkoleniowca objął Henryk Rek. Lata 70-te to złoty okres klubu, był najlepszy w kraju, wywalczył tytuł drużynowego mistrza Polski, a jego wychowankowie stanowili spory procent reprezentacji kraju. Niestety, nic nie trwa wiecznie. W l993 roku klub musiał ogłosić upadek, pod znakiem zapytania stanęła przyszłość kajakarstwa w mieście a może nawet w regionie. Na szczęście wówczas do gry w roli ... menedżera włączył się Kazimierz Nikin. Udało mu się stworzyć jednosekcyjny klub pod nazwą Warmińskie Towarzystwo Sportów Wodnych, a co ważniejsze, znaleźć środki na jego działalność aż do l998 roku. Olsztyńskie kajakarstwo przetrwało dzięki temu najgorszy okres w dziejach, po którym rozpoczęła się mozolna odbudowa siły tego sportu w mieście nad Łyną. Również dzięki Szkole Mistrzostwa Sportowego, w której w l994 roku udało się stworzyć klasę kajakarską. Pierwszym jej znanym wychowankiem był Sebastian Bruski, który przywiózł dwa brązowe medale z mistrzostw świata w Japonii w l995 roku. Ostatnio najbardziej znanymi jej wychowankami byli Tomasz Mendelski i Tomasz Górski. W l999 roku powrócono do pierwotnej nazwy Olsztyński Klub Sportowy, na jego czele stanął dynamiczny prezes Janusz Milewski, który potrafił przyciągnąć sponsorów, przy ich pomocy wyremontować hangary i pomosty.
Dla znaczącej pozycji regionu w polskim kajakarstwie wielkie znaczenie miało powołanie drugiego olsztyńskiego klubu, co nastąpiło w l973 roku. Wybrano klub „Budowlani”, który miał w swojej dyspozycji ośrodek wodny nad jeziorem Krzywym. W trzy lata później do grona szkoleniowców nowej sekcji dołączył dr. Wacław Sklinsmont, wychowanek OKS-u, specjalizujący się w szkoleniu kanadyjkarzy. Oni też stają się wizytówką klubu. Pierwszy złoty medal w jego historii zdobywają Andrzej Kamiński i Andrzej Sołoducha w Ogólnopolskiej Spartakiadzie Młodzieży. Sołoducha trafia potem do kadry narodowej najpierw juniorów, potem seniorów, bierze udział w mistrzostwach świata oraz igrzyskach olimpijskich. Andrzej Kamiński specjalizuje się w maratonach, przywozi medal brązowy z zawodów w Nottingham w l988 roku. Zawodnikami krajowego formatu byli Piotr Traczewski, Marek Walczak. Trener Sklinsmont otrzymał wyróżnienie, bardzo wówczas cenione, gdyż zostaje laureatem Honorowej Trybuny Trenerów Wychowawców Młodzieży, prowadzonej przez młodzieżowe pismo „Sztandar Młodych”.
Po 20 latach ożywionej działalności zaczął się ostry kryzys o podłożu finansowym. Sekcja najpierw wyprowadziła się z dotychczas zajmowanej przystani, na krótko znalazła przytułek w wynajmowanym ośrodku Warmii, a gdy na to też nie starczało pieniędzy, Wacław Sklinsmont z niedobitkami przeniósł się do WTSW.
Kajakarstwo na Warmii i Mazurach uprawiano także w innych ośrodkach. Dość dramatycznie układały się losy sekcji w Ostródzie, to powstającej, to umierającej, by znów odrodzić się jak feniks z popiołów. Najlepsze jej lata to czas pracy Edwarda Gulbińskiego w roli trenera. Był wychowankiem klubu, jego czołowym zawodnikiem. Najbardziej znanymi wychowankami, członkami kadry narodowej oraz mistrzami kraju byli Wojciech Florczak i Krzysztof Pannelier, należący do czołowych postaci polskiego kajakarstwa w drugiej połowie lat 80-tych.
Na pograniczu Mazowsza i Krainy Tysiąca Jezior leży Lidzbark Welski. Właśnie w tej niewielkiej stosunkowo miejscowości istnieje klub, którego wychowankowie rozsławili polskie kajakarstwo niemal na równi jak zawodnicy OKS-U Olsztyn. Ludowy Klub Sportowy „Wel” powstał w l958 roku, w wyniku fuzji dwóch działających w regionie Ludowych Zespołów Sportowych oraz KS „Start”. Rzeka i jeziora kusiły młodzież od zawsze, ale sekcja kajakowa została powołana dopiero w l975 roku. Jej inicjatorami byli Maria Zastawna-Nowalińska, Wiesław Wróblewski oraz Roman Stachyra, dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Początki były trudne, metody szkoleniowe, z konieczności, chałupnicze. Wszystko zmieniło się, gdy do Lidzbarka przyjechał Ryszard Folgart, zmęczony życiem i pracą w dwóch wielkich stołecznych klubach - „Spójni” i „Skrze”. Był to świetny trener, wychowawca wielu doskonałych zawodników z Jerzym Oparą na czele. Pod jego opieka młodzież szybko robiła postępy i w l979 roku zawodnicy „Welu” pojawili się na starcie zawodów ogólnopolskich. Znaczącym bodźcem do pracy był pierwszy medal mistrzostw Polski wywalczony przez Jerzego Błaszkowskiego i Tomasza Małkowskiego w l981 roku. Ten ostatni w sześć lat później przejął trenerski ster w klubie i wkrótce potem nadeszła wspaniała era sukcesów. O kanadyjkarzach (głównie) z Lidzbarka głośno było nie tylko w Polsce ale także w świecie. Niewątpliwie największą sławę zdobył Paweł Baraszkiewicz, srebrny medalista igrzysk olimpijskich, mistrz świata i Europy, wielokrotny medalista tych dwóch największych imprez. Należy do najwybitniejszych polskich kajakarzy w całej historii naszego sportu. Lwią część sukcesów odniósł już jako zawodnik innych klubów, możnych sekcji, najpierw ze Szczecina a potem z Poznania, ale pierwsze medale mistrzostw Europy i świata zdobywał jeszcze w barwach „Welu”. W ślady Baraszkiewicza poszli bracia Tomasz i Roman Rynkiewiczowie, choć losy czyli studia oraz proza finansowa życia zmusiły ich do startu w barwach klubów z Gorzowa i Poznania. Plejadę gwiazd indiańskiego stylu wiosłowania ( ciekawe czy jakiś Irokez lub Delaware choć raz w historii znaleźli się w Lidzbarku, na ślad nie natrafiłem) uzupełniają : Sebastian Maroński, Sławomir Wilanowski, Łukasz Gros, Adrian Sieczkowski, Jakub Sławiński, Wiktor Budziński, Jakub Koźbiał i Kamil Mendalka.
Sekcje w Piszu, Giżycku oraz Iławie pracowały głównie z młodzieżą. Podobnie zresztą Vęgoria Węgorzewo, która przestała istnieć w latach 90-tych a zamiast niej powstał Uczniowski Klub Sportowy „Koszałek” Węgorzewo, w którym znów po krótkiej przerwie pojawił działający tam wcześniej przez lata Jerzy Liedke-Pawłowski.
W początkach XXI wieku okręg warmińsko-mazurski obejmował OKS Olsztyn, „Sokół” Ostróda, „Wel” Lidzbark Warmiński, „Energetyka -Polonię” Elbląg, UKS „Koszałek” Węgorzewo.
Na tej liście jest klub z Elbląga, który znalazł się w regionie ze względu na zmiany administracyjne kraju. Wcześniej elbląski klub należał do okręgu gdańskiego. Jego dzieje są dość charakterystyczne dla dyscypliny i całego sportu polskiego. Kajakarstwo zaczęło się od turystyki w klubie „Turmas”. Jej kierownikiem był Leonid Świderski. Zawody organizowano głownie dla pracowników Zakładów Budowy Turbin i Maszyn Ciężkich, do udziału w których z czasem zaczęto zapraszać innych. Gdy w mieście pojawił znany zawodnik i trener Marian Łukasik, kajakarstwo stało się tak popularne, że w l953 roku powstał klub „Pirat”, wcześniejsze wcielenie „Olimpii”. Gdy w l956 roku trenerem został Kazimierz Kozieras, czołowy zawodnik w kraju, błyskawicznie przyszły duże sukcesy. W l959 roku zawodnicy „Pirata” zdobyli pierwsze medale w mistrzostwach Polski, w tym tytuł mistrzowski dwójki Janina Araszewska i Janina Mendalska. Właśnie ta ostatnia zawodniczka, wraz z trenerem znaleźli się w składzie reprezentacji kraju na mistrzostwa Europy w Duisburgu, gdzie Kozieras zdobył brązowy medal w czwórkach a Mendalska była szósta na 500 m. Janina Mendalska została pierwszym olimpijczykiem z Elbląga w letnich dyscyplinach sportu (wcześniej w zimowych igrzyskach w 1960 roku brała udział łyżwiarka Helena Pilejczykowa). Polska dwójka Mendalska-Pilecka zajęła czwarte miejsce w igrzyskach w Rzymie.
W l962 roku „Pirata” rozwiązano, a powołano „Olimpię”. Niestety czołowi zawodnicy odeszli, następcy mieli nieco gorsze warunki. Dopiero w l977 roku, po zatrudnieniu trenera Zbigniewa Grajkowskiego, sytuacja i wyniki poprawiły się. W połowie lat 80-tych Mariusz Kosno i Piotr Szustek znaleźli się nawet w kadrze narodowej juniorów. Kolejnym odkryciem, choć trochę później, bo dopiero w l988 roku stał Grzegorz Kaleta, który z każdych zawodów juniorskich przywoził medale. W l992 roku sekcją popadła w tarapaty i w efekcie w dwa lata później została rozwiązana. Jej następczynią stał się ”Energetyk-Polonia”. Sztandarową postacią klubu był Grzegorz Kaleta, olimpijczyk z Barcelony i Atlanty, uczestnik dziewięciu mistrzostw świata.